راهکارهای عملی در آموزش مهارتهای شناختی و فراشناختی به کودکان

مدل سازی شناختی: در این مرحله با جلب توجه دانش آموزان چگونگی حل مسأله را با استفاده از دفترچه کلید به عنوان یک وسیله کمک کننده به حل مسأله می پردازد.ابتداددر مورد این دفترچه کلید و نحوه کمک آن به ما در حل مسأله برای دانش اموز توضیح داده می شود.ابتدا معلم می گوید«حالا ببینم این دفترچه کلید چطور مرا راهنمایی می کند که مسأله را درست حل کنم.آن گاه شروع به خواندن دستورالعمل ها می کند.
خواندن با صدای بلند:
معلم با صدای بلند اولین دستورالعمل یعنی «از روی مسأله با صدای بلند بخوان»را تکرار می کند و می گوید«خب این دفتر چه کلید به من می گوید باید از روی مسأله با صدای بلند بخوانم» و سپس با صدای بلند شروع به خواندن صورت مسأله می کند.
پیدا کردن اعداد و کلمات کلید مسأله:
معلم پس از تکرار دومین دستورالعمل با صدای بلند یعنی«زیر اعداد و کلمات کلید خط بکش» می گوید:پس حالا باید زیر همه ی اعداد و کلمات کلید خط بکشم و ضمن نشان دادن با دقت،به صورت مسأله آن را به خوبی بررسی کرده و زیر موارد خواسته شده خط رنگی بکشم.
بازنمایی مسأله:
سومین دستورالعمل دفترچه کلید در برگه ی سوم عبارت است از «اعداد و کلمات کلید» را بنویس که معلم پس از تکرار آن می گوید «خب حالا باید اعداد و کلمات کلیدی را که در صورت مسأله پیدا کرده ام و زیر ان خط کشیده ام را برای خودم در زیر صورت مسدله بنویسم». ان گاه معلم شروع به نوشتن اعداد و کلمات کلید در زیر صورت مسدله می کند(البته معلم مرتب نوشتن اعداد یعنی ابتدا عدد اول و بعد عدد دوم مسأله را یادآوری می کند.
تشخیص محاسبه صحیح:
در این مرحله معلم چهارمین دستورالعمل دفترچه کلید یعنی«فکر کن و علامت مناسب کلمه ی کلید را بگذار» را با صدای بلند می خواندو سپس می گوید«باید به کلمه ی کلید نگاه کنم و بفهم باید چه علامتی(جمع تفریو یا ضرب و تقسیم) بگذارم» آن گاه به نشان دادن کلمه ی کلیدو تکرار آن مثلا می گو ید: کلمه ی کلید «روی هم» است. پس در مقابل آن علامت جمع می گذارم و علامت جمع را رو به روی کلمه ی کلید می نویسم.
نوشتن جمله ی ریاضی و حل آن:
معلم با خواندن پنجمین دستورالعمل دفترچه کلید «حالا مسأله را با دقت حل کن» تکرار می کند و می گوید:«برای این که بتوانم مسآله را درست حل کنم باید عددها را به ترتیب زیر هم بتویسم»و شروع به نوشتن اعداد با ترتیب صحیح در زیر هم می کند.آن گاه علامت کلمه ی کلید را هم در کنار جمله ی ریاضی می نویسد و ادامه می دهد «پس باید این عددها را با هم جمع کنم»
بازبینی:
معلم با تکرار آخرین دستورالعمل یعنی«به دقت بازبینی کن» می گوید:حالا باید ببینم مسأله را درست حل کرده ام یا نه، «پس برای این که بفهم مسدله را درست حل کردم یک بار دیگر نگاه می کنم تا مطمین شوم اشتباه نکرده ام و یا مرحله ای را فراموش نکردم» ان گاه،معلم با صدای بلند شروع به بررسی تک تک مراحل می کند پس از اطمینان از انتخاب درست اعداد و نحوه ی عملیات، تصمیم درست در انتخاب نوع محاسبه و صحت عملیات، در کنار پاسخ نهایی یک علامت یا تیک می گذارد و دور ان خط می کشد و ادامه می دهد آفرین به خودم مساله را درست حل کردم.
گام دوم:

راهنمایی بیرونی آشکار:
معلم در این مرحله از دانش آموزان می خواهد تا هر کدام در پای تخته از دفتر چه کلید استفاده نمایند و رفتار معلم را در حل مسأله تقلید نایند و دانش آموزان دیگر او را مشاهده می کنند.
گام سوم:

خود راهنمایی آشکار
در این مرحله دانش موزان به انجام تکالیف حل مسأله با صدای بلند می پردازند در حالی که معلم به طور مستقیم آن ها را راهنمایی نمی کند و تنها در موارد جزیی به تکمیل مراحل می پردازد.
گام چهارم:

خودراهنمایی کاهنده:
در این مرحله از دانش آموزان خواسته می شود تا هنگام حل مسدله دستورالعمل ها را با صدایی آهسته بخوانند(معلم در این زمینه به عنوان الگو عمل می کند).هم چنین برای آنها توضیح داده می شود که سعی نمایند از دفتر چه کلید کمتر استفاده کنند. بنابراین از آنها خواسته می شود تا دفتر چه کلید را باز نکنند مگر در مواردی که در طی مراحل با اشکال مواجه شوند و یا مرحله ای را فراموش کنند.
گام پنجم:

خودآموزی نهفته:
در ابتدای این مرحله از دانش آموزان خواسته می شود تا هنگام حل مسأله از دفترچه کلید استفاده نکنند مگر در موارد ضروری.
لازم به توضیح است در کلیه ی مراحل معلم بر نحوه ی عملکرد دانش آموزان باید نظارت داشته و اشتباهات را تصحیح کند.
منبع: سایت آموزش و پرورش استثنایی خراسان رضوی
«مدلی از دفترچه کلید 6مرحله ای»